Malzeme maliyeti hesaplanırken kullanılacak yöntem Ticari sistem Yönetimi / Malzeme Yönetim Parametrelerinde belirlenir ve maliyet analiz raporları belirlenen maliyet yöntemine göre alınır. Stok maliyet türleri; Girişlerin Ortalaması, Eldekilerin Ortalaması (yürüyen ağırlıklı ortalama), Dönemsel Ortalama, FIFO, LIFO ve Fiziksel Maliyet seçeneklerini içerir. Bu maliyet türleri üzerinden maliyetler hesaplanır, özet ve ayrıntılı maliyet analizi raporları alınır.
Girişlerin Ortalaması yalnızca girişler dikkate alınarak yapılan stok değerleme yöntemidir. Çıkışlarla ilgili herhangi bir işlem yapılmaz.
Eldekilerin Ortalaması (yürüyen ağırlıklı ortalama) maliyet yönteminde, girişler yanında çıkış hareketleri de dikkate alınarak maliyetlendirme yapılır. Her mal alış ve satış işleminde yeni bir ortalama maliyet hesaplanır.
Dönemsel Ortalama maliyet yönteminde girişlerin ortalamasına göre birim maliyet hesaplanır ve dönem içindeki bütün çıkışlar bu birim maliyete göre maliyetlendirilir. Dönemsel ortalamanın girişlerin ortalamasından farkı ise şudur. Girişlerin ortalamasında bütün çıkışların maliyeti aynı değildir ve her çıkış o ana kadar yapılan tüm girişler dikkate alınarak maliyetlendirilir. FIFO maliyet yöntemine göre üretime verilen veya satılan malların işletmenin ambarına önce giren mallar olduğu varsayılır. Bu durumda dönem sonu stokların son alınan mallardan oluşacağı kabul edilmektedir.
LIFO maliyet yönteminde firmada kullanılan veya satılan malların son alınan mallar olduğu varsayılır. Bu durumda dönem sonu stokların ilk alınan mallardan oluşacağı kabul edilmektedir.
Fiziksel Maliyet yöntemi, firmaların malzemelerini lot ya da seri numaralarına göre izlemeleri halinde kullanabilecekleri bir yöntemdir. Bu yönteme göre firmanın lot ya da seri numarasına göre izlenen stokları için birebir maliyet bulunur. İzleme yapılmayan malzemeler için FIFO yöntemine göre uygulama yapılır.
Maliyet ve Maliyet Yöntemleri Nedir?
Mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan girdiler için yapılan harcamalara maliyet denir. Maliyet yöntemleri Fifo (First In First Out), Lifo (Last In Firs Out), Eldekilerin Ortalaması, Dönemsel Ortalama, Girişlerin Ortalaması ve Fiziksel Maliyet olmak üzere altıya ayrılır.
Fifo (First In First Out) Maliyet Yöntemi Nedir?
Fifo maliyet yöntemine göre ambara/depoya ilk giren malzemenin ilk çıkacağı varsayılarak hesaplama yapılır. Herhangi bir tarihte stok miktarı negatif olduğunda hesaplama durur ve stok maliyeti sıfır olarak hesaplanır.
Tarih | Hareket Türü | Açıklama | Miktar | B.Fiyat | Tutar |
|---|---|---|---|---|---|
01.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 100 | 1.000 |
02.05.2022 | Girlş | Satınalma | 10 | 200 | 2.000 |
03.05.2022 | Çıkış | Satış | 8 | 175 | 1.400 |
02.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (100 * 200) / (10 + 10)) = 150
Çıkış mal tutarı : 175 * 8 = 1.400
Çıkış maliyeti : 200 * 8 = 1.600 (03.05.2022 tarihindeki satışta 02.05.2022 tarihindeki stoklar çıkıldı.)
Kâr : 1.400 – 1.600 = -200
03.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (2 * 200) / (2 + 10)) = 116,66
Eldekilerin Ortalaması Maliyet Yöntemi Nedir?
Eldekilerin ortalaması maliyet yöntemine göre hesaplama yapılırken hem girişler hem de çıkışlar dikkate alınır. Herhangi bir tarihte stok miktarı negatif olduğunda hesaplama durur ve stok maliyeti sıfır olarak hesaplanır.
Tarih | Hareket Türü | Açıklama | Miktar | B.Fiyat | Tutar |
|---|---|---|---|---|---|
01.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 100 | 1.000 |
02.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 200 | 2.000 |
03.05.2022 | Çıkış | Satış | 8 | 175 | 1.400 |
04.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 300 | 3.000 |
02.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (100 * 200) / (10 + 10)) = 150
Çıkış mal tutarı : 175 * 8 = 1.400
Çıkış maliyeti : 150 * 8 = 1.200
Kâr : 1.400 – 1.200 = 200
03.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (10 * 200) / (2 + 10)) = 150
04.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((12 * 150) + (10 * 300) / 22 )) = 218,18
Dönemsel Ortalama Maliyet Yöntemi Nedir?
Dönemsel ortalama maliyet yöntemine göre hesaplama yapılırken girişlerin ortalaması yöntemine göre birim maliyet hesaplanır ve ilgili dönemdeki tüm çıkışlar bu birim maliyet ile maliyetlendirilir. Malzeme yönetimi + işlemler altında dönem kapatma/açma işlemi ile her ay dönem kapatılır. Herhangi bir tarihte stok miktarının negatif olması hesaplamayı etkilemez.
Tarih | Hareket Türü | Açıklama | Miktar | B.Fiyat | Tutar |
|---|---|---|---|---|---|
01.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 100 | 1.000 |
02.05.2022 | Giriş | Satınalma | 10 | 200 | 2.000 |
03.05.2022 | Çıkış | Satış | 8 | 175 | 1.400 |
02.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (100 * 200) / (10 + 10)) = 150
Çıkış mal tutarı : 175 * 8 = 1.400
Çıkış maliyeti : 150 * 8 = 1.200
Kâr : 1.400 – 1.200 = 200
03.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet : ((10 * 100 ) + (10 * 200) / (2 + 10)) = 150
Fiziksel Maliyet Yöntemi Nedir?
Seri/lot izleme yöntemi kullanılan stoklar için genellikle fiziksel maliyet yöntemi kullanılır. Bu yönteme göre seri/lot izleme yöntemine sahip stoklar seri/lot bilgilerine göre bire bir maliyet bulunur. Malzeme yönetimi parametrelerinde stok maliyet türü: fiziksel maliyet seçildiğinde, seri/lot takipsiz stokların maliyet türü parametresine bağlı olarak izleme yöntemi kullanılmayan stoklar için fifo maliyet yöntemi kullanılır.
Tarih | Hareket Türü | Açıklama | Miktar | B.Fiyat | Tutar |
|---|---|---|---|---|---|
01.05.2022 | Giriş | Satınalma (Lot X) | 10 | 100 | 1.000 |
02.05.2022 | Giriş | Satınalma (Lot Y) | 10 | 200 | 2.000 |
03.05.2022 | Çıkış | Çıkış (Lot X) | 8 | 175 | 1.400 |
03.05.2022 | Çıkış | Çıkış (Lot Y) | 8 | 250 | 2.000 |
02.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet (lot x) : (10 * 100) / 10 = 100
02.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet (lot y) : (10 * 200) / 10 = 200
Çıkış mal tutarı (lot x) : 175 * 8 = 1.400
Çıkış mal tutarı (lot y) : 250 * 8 = 2.000
Çıkış maliyeti (lot x) : 100 * 8 = 800
Çıkış maliyeti (lot y) : 200 * 8 = 1.600
Kâr (lot x) : 1.400 – 800 = 600
Kâr (lot y) : 2.000 – 1.600 = 400
03.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet (lot x) : ((2 * 100 ) / 2) = 100
03.05.2022 tarihi itibari ile birim maliyet (lot y) : ((2 * 200 ) / 2) = 200
Miktarı Negatif/Eksi Olan Stoklar Nasıl Tespit Edilir?
Çoğu maliyet yöntemi negatif seviyede hesaplamayı durdurduğu için ürün içerisinde malzemelerin herhangi bir tarihte eksiye düşmemesi önemlidir. Eksiye düşen stoklar düzeltilmezse maliyetlendirme servisi çalıştırıldığında ilgili malzemeler için negatif seviye uyarısı alınarak maliyet sıfır olarak hesaplanır. Miktarı negatife düşen stoklar iki yöntemle raporlanabilir; 2.73 versiyonunda eklenen malzeme yönetimi + işlemler altında yer alan maliyetlendirme kontrol sihirbazı veya yönetim karar destek + ana kayıtlar + rapor üretici içerisinde bulunan malzeme negatif seviye listesi raporu kullanılabilir.
Maliyetlendirme Servisinde Negatif Seviye Uyarısı alınıyor.
Eğer malzeme miktarı eksiye düşüyorsa ilgili tarihte stok miktarı en düşük sıfır olacak şekilde düzenleme yapılmalı (ambar transferi, sayım fazlası fişi vb.). Eğer malzeme ekstresi kontrol edildiğinde stok miktarları hep pozitifse iade hareketlerinde iade tipi giriş/çıkış maliyesi ise, güncel maliyet olarak düzenleyip kontrol edilmeli. Stline tablosunda yer alan retamount (iade miktarı) ve retcosttype (iade tipi) kolonları stockref filtresi verilerek kontrol edilebilir ve çift taraflı sağlama yapılabilir.
Malzemeyi Satınalırken/Üretirken Yapılan Masraflar Nasıl Yansıtılır?
Bir malzeme satın alırken ödenen kargo ücreti vb. masraf kalemleri de malzeme maliyetine eklenmelidir. Bunu yapabilmek adına öncelikle alınan hizmet faturasında maliyeti etkiler seçeneği işaretli olan hizmet kartı seçilerek alım işlemi kaydedilir. Malzeme yönetimi + hareketler + maliyet dağıtım fişleri adımları takip edilerek yeni fiş eklenir, açılan ekranda f9 menüde yer alan filtrele (dağıtılacak hizmetler) ve filtrele (malzemeler) seçenekleri ile gerekli filtreler verildikten sonra yukarıda yapılan masraflar (alınan hizmetler) alt kısımda ise masrafların yansıtılacağı malzemeler seçilmiş olur. Bu işlemler tamamlandıktan sonra f9 menüde dağıtılacak toplamları güncelle seçeneği ile masraflar malzemeye dağıtılır, bu tutar ayrıntılı maliyet analizi ve özet maliyet analizi raporlarında masraf maliyeti kolonu altında izlenebilir. Bunlara ek olarak malzeme maliyeti azaltılmak isteniliyorsa verilen hizmet faturasi girilerek maliyet dağıtım fişi ile dağıtım yapılabilir.
Maliyetlendirme Servisi Çalışma Performansı Nasıl Artırılır?
İzle + seçenekler penceresinde yer alan thread sayısı (maliyetlendirme servisi) kullanılan makinanın işlemcisinin çekirdek sayısı * 2 olacak şekilde güncellenmelidir. Örneğin makinanın işlemci çekirdeği 4 ise 8 yapılabilir eğer 4 iken 16 yaparlarsa performans artışı yerine yavaşlığı olur.
Çıkış Fişlerine Birim Fiyat Ataması Nasıl Yapılır?
Öncelikle maliyetlendirme servisi çalıştırılarak ilgili malzemelerin maliyeti hesaplandıktan sonra malzeme yönetimi + işlemler maliyet üzerinden fiyatlandırma (cost) servisi çalıştırılarak daha önce hesaplanan malzeme maliyeti çıkış fişlerine birim fiyat olarak atanır. Servis çalıştırılmadan önce malzeme hareket fiyatı ve fiş türleri filtreleri kontrol edilmelidir. Malzeme hareket fiyatı filtresi olanlar veya hepsi seçimi yapılırsa fiş türleri filtresinde seçilen fişlerin daha önce birim fiyatı girilmiş olsa bile üzerine tekrardan fiyat yazacaktır.
Gün İçerisinde Önce Girişler Dikkate Alınsın Filtresi Ne İşe Yarar?
Maliyetlendirme servisi miktar kontrolü yaparken önce giriş/çıkış fişlerinin tarihlerine göre sonra saatlerine göre sıralama yapar ve kümülatif olarak bakıldığında herhangi bir tarihte negatiflik varsa maliyet hesaplamayı durdurur. Gün içerisinde önce girişler dikkate alınsın filtresi evet yapıldığında aynı gün içerisinde önce çıkış işlemi yapılmışsa ve bu hareket stoku negatife düşürmüş olsa bile, fişlerin saatine bakılmaksızın önce giriş hareketinin miktarını hesaplar ve bu şekilde miktarın negatife düşmesi engellenebilir.